فضا نگهدارنده دندان کودکان وسیله ای است که در دهان گذاشته می شود تا جای خالی که در قوس دندانی وجود دارد را باز نگه دارد و جلوی بسته شدن فضا را بگیرد. در واقع فضانگهدارها یک نوع درمان ارتودنسی پیشگیرانه هستند که از ایجاد کمبود فضاهای شدید در قوس دندانی جلوگیری میکنند.
تا سن 3 سالگی دندانهای شیری کامل میشوند ( 10 دندان در هر فک ) و تا 6 سالگی فقط دندان شیری در دهان کودک وجود دارد. کودکان از حدود شش سالگی به تدریج دندانهای شیری شان را از دست می دهند و به جای آنها، دندان دائمی در می آید. اما در بسیاری از مواقع، این روند طبیعی به دلایل مختلف ( مثل پوسیدگی های شدید، ضربه، آبسه و عفونت و … ) مختل می شود و یک یا چند دندان زودتر از موعد از دست می روند و کشیده می شوند و جایشان خالی می شود. در چنین مواقعی، فضا نگهدار به جای دندان از دست رفته قرار میگیرد تا جای خالی را برای بیرون زدن دندان دائمی نگه دارد.
بیشتر بدانید:
شایعترین دلایل از دست دادن زود هنگام دندان شیری
- صدمه دیدن دندان در هنگام زمین خوردن یا حوادث دیگر
- پوسیدگی گسترده دندان و به دنبال آن آبسه و عفونت دندان
- عدم رویش دندان به صورت مادرزادی
زمانی که دندان به یکی از دلایل فوق زودتر از موعد از دست می رود، جای آن مدت زمان طولانی خالی می ماند. این مدت زمان کافیست تا دندانهای همسایه به تدریج حرکت کرده یا کج شوند و بخشی از این جای خالی را اشغال کنند. این باعث می شود هم دندانهای دیگر کج و منحرف شوند هم مسیر بیرون زدن دندان دائمی بسته شود و دندان نتواند درست بیرون بزند. در نتیجه از مسیر دیگری بیرون میزند و یا ممکن است زیر لثه گیر کرده و بخشی از آن یا همه آن نهفته بماند و بیرون نزند. از طرفی اگر جلوی بسته شدن این فضاهای خالی که برای دندانهای دائمی جایگزین لازم است، گرفته نشود، در نهایت قوس دندانی کوچک شده و دندانها نمیتوانند همگی در کنار هم صاف و مرتب قرار بگیرند.
آیا همیشه لازم است فضا نگهدار استفاده شود؟
خیر. دندانپزشک متخصص کودکان با معاینه و بررسی رادیوگرافی، وضعیت دندان دائمی زیرین را ارزیابی می کند. اگر دندان در حال بیرون زدن باشد یا به زودی شروع به حرکت کند، نیازی به فضا نگهدار نیست. اما در صورتی که هنوز زمان زیادی تا این رویش دندان دائمی باقی مانده باشد باید با فضا نگه دار، جا را برای دندان حفظ کرد.
فضا نگهدار چه مدت باید در دهان باشد؟
فضا نگهدار تا زمانی که دندان دائمی شروع به بیرون زدن از لثه می کند، در جای خود می ماند. با مشاهده بیرون زدن دندان، این وسیله از دهان برداشته می شود.
انواع فضا نگهدارنده دندان کودکان
این وسیله ممکن است از نوع ثابت باشد و به دندانها چسبانده شده باشد و یا متحرک و غیر ثابت باشد.
همچنین فضا نگهدار دندان ممکن است از جنس فلز، پلاستیک (آکریل) و یا ترکیبی از این دو باشد.
الف- فضا نگهدارهای متحرک (غیر ثابت)
این وسیله دهانی مشابه وسیله ارتودنسی است و معمولا از جنس آکریلیک ساخته می شود. گاهی اوقات از یک دندان مصنوعی برای پر کردن جای خالی استفاده می شود. فضا نگهدار متحرک را میتوانید هر زمانی که خواستید در بیاورید و دوباره بگذارید.
ب- فضا نگهدار ثابت
این وسیله دهانی با چسب مخصوصی به دندانها چسبانده می شود تا تکان نخورد. فضا نگهدار ثابت چند نوع دارد:
فضا نگهدارهای ثابت یک طرفه :
فضا نگهدار یک طرفه بند و لوپ: این فضا نگهدار به وسیله یک کمربند فلزی (بند) به دندان مجاور متصل می شود تا ثابت بماند و معمولا تنها برای حفظ فضای یک دندان استفاده می شود.
فضا نگهدار کراون و لوپ: این نوع در واقع یک روکش دندان است که روی دندان طبیعی مجاور جای خالی قرار می گیرد و یک حلقه (لوپ) دارد که در جای خالی مینشیند.
فضا نگهدار دیستال شو: این وسیله بیشتر برای دندانهای آسیاب بزرگ (مولر) اول دائمی که هنوز بیرون نزده استفاده می شود. انتهای فلز روی لثه قرار می گیرد.
فضا نگهدارهای ثابت دو طرفه :
فضا نگهدار زبانی یا لینگوال (Lingual Arch): این مدل برای حفظ جای خالی بیش از یک دندان استفاده می شود و به دندانهای عقبی چسبانده می شود.
فضانگهدار دوطرفه فک بالا ( نانس / TPA ) : این دو مدل برای حفظ جای خالی بیش از یک دندان در فک بالا استفاده می شوند و به دندانهای عقبی چسبانده می شود.
مراقبت از فضا نگهدارنده دندان کودکان چگونه است؟
مراقبت از فضا نگهدار دندان همانند مراقبت از دندانهای دیگر است. باید بهداشت دهان به درستی رعایت شود تا وجود فضا نگهدار باعث جمع شدن پلاک و باکتری و در نتیجه عفونت لثه یا پوسیدگی دندانهای اطراف نشود.
باید هنگام مسواک زدن، با دقت فضانگهدار نیز تمیز شود تا جرم و پلاک چسبیده به آن جدا شود.
با نخ دندان لا به لای دندانها و فضا نگهدار با دقت تمیز شود.
خوراکی های چسبنده مصرف نشود چون ممکن است به زوایای مختلف آن بچسبد و جدا کردن آن سخت باشد.
همچنین بر سیم فضا نگهدار نباید فشار زیاد وارد شود به همین منظور باید از خورد غذاهای سفت مثل آجیل ها با سمتی که فضا نگهدار وجود دارد پرهیز کرد.
نکته بسیار مهم در مورد کودکی که برای او فضانگهدار قرار داده شده است ، ارزیابی دوره ای جهت اطمینان از وضعیت خوب فضانگهدار است. چرا که کودکان گاها به دلیل فشار آوردن به فضانگهدار موجب تغییر شکل آن و آسیب به لثه و دندانهای خود می شوند.
در صورت در آمدن فضا نگهدار آن را گم نکنید و برای چسباندن مجدد آن با دندانپزشکی کودکان در اصفهان دکتر علی بهزادی تماس بگیرید.
